پیش به سوی داشتن مدرسه ای بهتر

 

اولین مدارس ایران چگونه بودند؟

? آموزش‌ در سده‌های 12 و 13 ه. ق در مکتب‌خانه‌ها و مدارس دینی ایران در حدی بود که افراد خواندن و نوشتن و حداکثر احکام دینی را بیاموزند. از میان افرادی که این مرحله را پشت سر می‌گذاشتند، تعداد معدودی که توانایی مالی و علاقه به فراگیری علوم بیشتر را داشتند برای علم‌آموزی به شهرهای بزرگ و مذهبی که دارای مدارس علوم دینی معتبر بودند می‌رفتند.

اولین مدارس نوین در ایران از دوران محمدشاه قاجار شکل گرفتند. اولین مدرسه را کشیشی آمریکایی به‌نام پرکینز در ارومیه در سال 1254 ه. ق ساخت که در آن علاوه بر برخی دانش‌های جدید، قالی‌باقی و آهنگری نیز به کودکان تعلیم داده می‌شد و دومین مدرسه را اوژن بوره(کشیش فرانسوی) در سال 1255 در تبریز بنا کرد. 

این‌ها همه جدا از تلاش‌های میرزا حسن رشدیه از بنیانگذاران مدارس نوین برای ایجاد مدرسه در شهرهای تبریز، مشهد و تهران است که شاید چون ایرانی بود، با سرزنش‌ها و آزار هموطنان مواجه شد …

دارالفنون

? دارالفنون نام مدرسه متوسطه‌ای بود که به ابتکار میرزا تقی خان امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. این مدرسه اولین مدرسه ایران به سبک مدارس عالی اروپا بود.
امیر کبیر هفت معلم را در رشته‌های مختلف برای تدریس در این مدرسه از اتریش به ایران آورد.
مدرسه دارالفنون 13 روز قبل از قتل امیرکبیر یعنی در ششم دی ماه 1230 شمسی افتتاح شد.
شاگردان دارالفنون، لباس مخصوص به خود داشتند. آن‌ها سالی دو دست لباس تابستانی و زمستانی به رایگان دریافت می‌کردند و ناهار را به خرج مدرسه در آنجا می‌خوردند.
آن‌ها کمک هزینه‌ تحصیلی یا مقرری دریافت می‌کردند که این مقرری بعدها قطع شد. گاه به هر شاگرد خوب، انعام نیز داده می‌شد.
رشته‌های تحصیلی در دارالفنون شامل هفت رشته پیاده‌نظام، سواره نظام، توپخانه، پزشکی و جراحی، داروسازی و کانی‌شناسی بود.
در دارالفنون علاوه بر دروس اساسی، درس زبان خارجه برای شاگردان اجباری بود و در آن سه زبان فرانسه، انگلیسی و روسی تدریس می‌شد.
دارالفنون را همچنین می‌توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست.

 

 

 

 

مدرسه رشدیه

? مدرسه? رشدیه نام مدرسه‌ای است که میرزا حسن رشدیه در سال 1268 شمسی در ششگِلان تبریز تأسیس کرد.
مدرسه? رشدیه نخستین دبستان به سبک نوین در ایران بود.
پس از چند سال به‌علت تخریب بنای مدرسه، مدرسه? دیگری در کوی «جُبّه‌خانه» ساخته شد. این مدرسه در نهایت به محل کنونی در خیابان ارتش جنوبی تبریز منتقل شد.
رشدیه پس از تلاش‌های فراوان برای ساخت مدارس متعدد در 97 سالگی درگذشت.
وصیت او چنین بود: “مرا در محلی به خاک بسپارید که هر روز شاگردان مدارس از روی گورم بگذرند و از این بابت روحم شاد شود”.

 

 

 

 

اولین مدارس دخترانه ایران

? تا پیش از مشروطیت، در ایران به عوام چنین تلقین می‌شد که درس خواندن برای دختران لازم، جایز و پسندیده نیست.
راه‌اندازی اولین مدرسه دختران در ایران توسط بی‌بی خانم استرآبادی بود.
او اولین مدرسه دختران در ایران را به نام «دوشیزگان» در سال 1324 هجری قمری تاسیس کرد. اما اقدام جسورانه وی با مخالفت بسیاری روبرو شد. سرانجام، با وجود ایستادگی بی‌بی خانم این فشارها باعث شد مدرسه دوشیزگان تعطیل شود.
مدرسه «ناموس» مدرسه دیگری برای دختران بود که در سال 1326 ه. ق توسط خانم طوبی آزموده در خیابان فرمانفرمای تهران تأسیس شد.
پس از مقاومت‌های فراوان زنان در برابر هنجارهای غلط آن دوران، سرانجام در سال 1327 ه. ق کلیه دبستانهای تهران دولتی شدند و رسماً تحت نظارت اداره فرهنگ قرار گرفتند و 46 باب مدارس دخترانه و پسرانه تأسیس گردید.

 

 

 

 

مدرسه شوکتیه

? مدرسه شوکتیه اولین موسسه آموزش در شهرستان بیرجند بود که در 1269 ه.ش (از محل موقوفات شوکت‌الملک اول) تحت عنوان حسینیه شوکتیه ساخته شد و در 1282 ه.ش تبدیل به مدرسه شد.
این مدرسه پس از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز سومین مدرسه بود که آموزش به سبک جدید را در ایران آغاز کرد.
مدرسه شوکتیه ابتدا در مقطع ابتدایی بود که پس از مدتی دبیرستان شوکتیه نیز به آن افزوده شد.
برای تشویق افراد به تحصیل در این مدرسه برای محصلین بی‌بضاعت و خانواده آنها کمک‌های نقدی و جنسی موثری در نظر گرفته می‌شد.

 

 

 

 

مدرسه سعادت بوشهر

? مدرسه  سعادت که در 1278 ش به سبک نوین آموزشی در بوشهر تأسیس شد، از نظر تاریخی مادر مدارس جنوب ایران محسوب می‌شود.

 این مدرسه به دست احمدخان دریابیگی، حکمران وقت بوشهر، تأسیس ‌شد. شیخ محمدحسین سعادت و برادرش شیخ عبدالکریم سعادت از معلمین اولیه این مدرسه بودند.

 به جهت کمک‌های نقدی مظفرالدین شاه که به درخواست دریابیگی صورت گرفت، این مدرسه به سعادت مظفری مشهور شد.

 مدرسه سعادت تا سال 1325 هجری قمری منشا خدمات نوین آموزشی نه تنها در بوشهر و حوزه خلیج فارس بلکه در نجف، کاظمین و بحرین هم بوده به طوری که معلمان این مدرسه برای تدریس به شهرهای بندرلنگه، اهواز، بهبهان هم رفته و مدرسه جدید تاسیس کردند. 

در مدرسه سعادت بوشهر علما و شخصیت‌های برجسته‌ای تحصیل کردند و افراد فرهیخته‌ای از این مدرسه فارغ‌التحصیل شدند.

چند سالیست که  18 اسفند، سالروز تأسیس مدرسه سعادت، با عنوان روز بوشهر جشن گرفته می‌شود.

 

 

 

 

 اولین مدرسه در زابل

 ? در زابل، اولین مدرسه به سبک  جدید در سال 1298 شمسی، تحت نام مدرسه احمدیه، منتسب به احمدشاه قاجار، به دستور شوکت‌الملک علم و به دست مرحوم سیدمحمد فرزان افتتاح شد.

دراین مدرسه کودک  از کلاس نیم شروع به فراگیری می‌کرد، که مواد درسی آن فقط آشنائی با حروف الفبا بود، در کلاس اول حروف آمیخته به هم را در قالب کلمات به محصل می‌آموختند.

پایه تحصیلی آنچنان قرص و محکم پی‌ریزی می‌شد که محصل در کلاس چهارم قادر به خواندن و حفظ متون پرباری چون گلستان سعدی و کلیله ودمنه بود. در کلاش ششم یا آخرین کلاس مدرسه زبان‌های عربی، انگلیسی و  فرانسه نیز تعلیم داده می‌شد.

در آن زمان، در مدرسه شوکتیه بیرجند تا کلاس سوم دبیرستان (سیکل اول) تدریس می‌شد و از آن به بعد محصلین علاقه‌مند ناگزیر بودند تا برای اخذ دیپلم به مدرسه دارالفنون تهران بروند.

چند سال بعد، مرحوم سید محمد فرزان مدرسه‌ای جدیدی احداث کرد و نام این مدرسه را به مدرسه شاهپور تغییر داد.

تصویر: سید محمد فرزان

 

 

 

 

مدرسه محمدیه بندرلنگه

? مدرسه محمدیه که طبق اطلاعات ارائه شده مدیریت آموزش و پرورش شهرستان بندرلنگه بعد از مدارسی مثل دارالفنون تهران و سعادت بوشهر از نخستین مدارس کشور محسوب می‌شود.

این مدرسه سال 1290  شمسی، در زمان نیابت حکومت میرزا عبدالله خان نوری، مدحت‌السلطنه، به مدیریت عبدالحق که از فضلا و ادبای دانا و اهل هندوستان بود تأسیس شد.

 مدرسه محمدیه قبل از تأسیس، خانه متروکه و باغی بود که دارای نخلستان و هم‌چنین محل اسکان تفنگچی‌ها و نگه‌داری اسب حکمرانان وقت بندر لنگه بود، مردم شهر لنگه و افراد خیّر آن را بازسازی و نامش را محمدیه که مشتق از نام حضرت محمد(ص) نهادند.

 

 

 

 

ادامه مطلب

فردی بنام هوراس مان، مدرسه و آنچه امروزه به عنوان سیستم مدرن مدرسه در ایالات متحده شناخته می شود را اختراع کرد. هوراس در سال 1796 در ماساچوست به دنیا آمد و مقام ریاست آموزش و پرورش ماساچوست را بدست آورد و در آنجا یک دوره تحصیلی برنامه ریزی شده و سازماندهی شده را برای دانش آموزان تدوین کرد.

اختراع مدرسه به شکل اولیه

مدرسه و تحصیل مدت زمان طولانی است که به وجود آمده است اما تحصیل استاندارد شده در واقع نسبتاً جدید به شمار می آید. فردی بنام شاکونتالا دوی، دستورالعمل جالبی برای تحصیل داشت و معتقد بود:

“تحصیل صرفاً به معنای رفتن به مدرسه و دریافت یک مدرک نیست. بلکه در مورد گسترش اطلاعات و معلومات خود و پی بردن به حقیقت زندگی است.”

ایده ی انتقال دانش به کودکان، چیز جدیدی نیست و پیدایش آن را می توان در انسان های اولیه روی کره زمین مشاهده کرد. مدت ها قبل از پیدایش مدرسه، والدین و بزرگ ترها دانش خود را به بچه ها انتقال می دادند. این روش به طور معمول به صورت فرد به فرد و برخلاف آموزش گروهی انجام می شد. این دانش انتقال داده شده اغلب شامل مهارت های شکار، تاکتیک های دفاع شخصی، مسئولیت هایی که باید انجام می شدند و حتی مسئولیت هایی که باید برای گروه انجام می دادند، بود.

پس از مدتی، ایده ی انتصاب افرادی برای آموزش آن مهارت ها به ذهن انسان خطور کرد. با انجام این کار، گروهی از دانش آموزان این فرصت را داشتند تا مهارت ها و دانش را همراه با همدیگر بیاموزند که موجب صرفه جویی در زمان می شد و امکان یادگیری همراه با همدیگر را فراهم می ساخت.

این مراحل ابتدایی مفهوم مدرسه بود. این مرحله ابتدایی از ایجاد مدرسه شبیه به آنچه ما تصور می کنیم، نیست و به جای ریاضی و محاسبه، به دانش آموزان اطلاعات مذهبی و ایده هایی برای بقا آموزش داده می شد.

یده ی پیدایش مدارس و تحصیلات رسمی به اوایل AD500 در یونان باستان، روم باستان و حتی مصر باستان برمی گردد که جوامع آغاز کردند تا چیزی بیشتر از مهارت های مرتبط به فرهنگ خود را به دانش آموزان آموزش دهند و به دانش آموزان تحصیلاتی رسمی تر ارائه می شد.

اسکندریه در مصر به کتابخانه تبدیل شد و سواد به تمرکز اصلی بسیاری از مدارس در تمدن های مختلف مبدل گردید. در قرون وسطی نیز، تمرکز اصلی تحصیل روی علم ریاضیات بود. همانطور که مشاهده می کنید، دوره های مختلف تمدن بشری، درهای جدیدی را در مسیر آموزش قرار داد و ایده های بیشتری به مفهوم تحصیلات اضافه شد.

اولین کالج در دنیا یعنی دانشگاه Bologne در سال 1088 تاسیس شد که قدیمی ترین دانشگاه جهان به شمار می آید و هنگامی تاسیس شد که گروهی از دانش آموزان دور هم جمع می شدند و معلمانی را استخدام می کردند تا به آن ها مفاهیم مختلف را آموزش دهند. به این ترتیب دانش پژوهان این فرصت را داشتند تا دانش خود را به گروه های بزرگی از مردم با ملت های متفاوت منتقل کنند و دانش آموزان می توانستند در مورد عملکرد دانش پژوهان تصمیم گیری کنند. به عبارتی، این دانش آموزان بودند که به ازای هزینه ای که می پرداختند، معلم یا فردی که آموزش می داد را کنترل می کردند و این موضوع بسیار شبیه به آن چیزی است که امروزه نیز وجود دارد. با گذشت زمان، پروفسورها نیز گرد هم آمدند تا حقوق خود را مطالبه کنند و برنامه های اخذ مدرک و حتی آزمون هایی را ترتیب دادند.

مدرسه اجباری و کسی که آن را اختراع کرد

با گذشت زمان، مدرسه و تحصیلات، جایگاه مهم تری را در جوامع مختلف به خود اختصاص داد. در اینجا برخی از کشورهایی که مدرسه را اجباری کردند را مشاهده می کنید.

• سرخپوست های آزتک در سال 1400 تحصیلات را اجباری کردند.
• زیست گاه های مختلف آلمانی در سال 1500 تحصیلات را اجباری کردند.
• اسکاتلند هزینه ی مدرسه ی همه را پرداخت کرد و در سال 1616 آن را اجباری نمود.
• در آمریکا، ماساچوست برای اولین بار در سال 1642 مدرسه را اجباری کرد.
• پروس در سال 1763 مدرسه را اجبار یکرد.
• ژاپن در سال 1868 مدرسه را اجباری کرد.
•  تا سال 1870، مدرسه اجباری نشده بود و تنها تحصیل به شکل ابتدایی مورد نیاز بود. در سال 1996، تحصیل تمام وقت در دستور کار قرار گرفت اما همچنان مدرسه اجباری نبود.

کسی که تحصیلات مدرن را اختراع کرد

با وجود این که اعتبار اختراع مدرسه به فرد خاصی تعلق ندارد اما فردی هست که به عنوان پدر تحصیلات مدرن شناخته می شود. هوراس مان که رئیس آموزش و پرورش ماساچوست بود و در نهایت به نمایندگی ایالت ماساچوست دست یافت. مان در حقیقت بر این باور بود که تحصیلات دولتی جامع به شدت برای شهروندان آمریکایی حائزاهمیت بود. در دوران ریاستش، او تعدادی مدرسه دولتی در ماساچوست ایجاد کرد و مدارس دولتی را اصلاح کرد به گونه ای که ایالت های دیگر از او الگوبرداری کردند.

هوراس مان پس از این که به ریاست آموزش و پرورش دست یافت، تمام مدارس ماساچوست را بازدید کرد تا عملکرد آن ها را زیر نظر داشته باشد. او مجله ای به نام مدرسه عمومی را در سال 1838 برای معلمان منتشر کرد که در آن معلمان فصل مشترک تدریس خود را می یافتند. مان همچنین به اروپا سفر کرد تا سیستم آموزشی آن ها را از نزدیک مشاهده کند.

اصول اساسی تحصیلات مدرن چه می باشد

 به 6 اصل اساسی در ارتباط با تحصیلات دولتی و عمومی دست یافت. در واقع این اصول در آن زمان بسیار بحث برانگیز بودند اما مان آن ها را اجرایی کرد. این اصول عبارتند از :

1 –  شهروندان نمی توانند در عین واحد هم آزاد و هم نادان باشند

2 – دولت موظف است هزینه ی حفظ و نگهداری و کنترل تحصیلات را برعهده گیرد

3 –  بچه های از تمامی اقشار جامعه باید به مدرسه بروند

4 – آموزش و پرورش نباید وابسته به مذهب باشد(یعنی غیرمذهبی باشد)

5 – آموزش و پرورش باید از اصول جوامع آزاد بهره گیرد

6 – معلمان باید به صورت حرفه ای آموزش داده شوند

همراه با این اصول، مان همچنین مقاطع تحصیلی را بر اساس سن طبقه بندی کرد تا همه دانش آموزان در یک گروه قرار نگیرند. او همچنین بهترین نظریه پرداز در این زمینه است که سخنرانی بهترین روش برای یادگیری است. با گذشت زمان، ایالات های دیگر آمریکا نیز اصول مان را اتخاذ کردند که منجر به سیستم آموزشی مدرنی شد که امروزه همگی با آن آشنا هستیم.

مخترع امتحان کیست؟

چه موافق آن باشید چه نه، سیستم آموزشی امروزی ما بر بکارگیری آموزش استاندارد وابسته است. از لحاظ تاریخی، تست های استانداردی وجود داشته است که تاریخ آن ها به سلسله هان بازمی گردد که بر اساس آن تست ها شهروندان به اعضای دولت تبدیل می شدند.

تست های استاندارد، تست هایی هستند که از دانش آموزان سوالاتی را می پرسند و بر اساس این سوالات مشخص می شود که آموزش در مدرسه تا چه اندازه بوده است و امروزه بسیار مرسوم می باشند.

دقیقاً همانند آنچه در مورد موسس مدارس گفته شد، مخترع واقعی برای آموزش استاندارد وجود ندارد. در سال 1905، آلفرد باینت تست های هوش را توسعه داد اما امروزه این تست ها با عنوان تست های IQ شناخته می شوند و تست های استعداد در اوایل دهه 1900 ظهور کردند اما هنوز تست هایی که امروزه در اختیار ما هستند، استاندارد نیستند .

تست های SAT و ACT در اوایل دهه 1900 توسط هیئت علمی کالج توسعه داده شدند تا به عنوان آزمون ورودی کالج مورد استفاده قرار گیرند اما در واقع گروهی از افراد آن ها را توسعه و گسترش دادند و نه یک شخص خاص.

به طور کلی، آموزش و تحصیل یک بخش بسیار مهم از نه تنها جامعه آمریکا بلکه تمام شهروندان در سراسر جهان است. همانطور که مان باور داشت، یک جامعه آزاد تنها وقتی کارآمد خواهد بود که توسط افراد تحصیل کرده اداره شود.

 

 

ادامه مطلب